Địa giới hành chính là gì? Khái niệm, phân loại và vai trò trong quản lý nhà nước

Địa giới hành chínhlà nền tảng tổ chức lãnh thổ, xác định ranh giới quản lý của các đơn vị hành chính, từ quốc gia đến xã, phường, đóng vai trò cốt lõi trong quản lý nhà nước. Với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại nhưmáy GNSS RTK, hệ thống địa giới hành chính tại Việt Nam sau cải cách năm 2025 không chỉ tinh gọn mà còn thúc đẩy hiệu quả quản trị, phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quyền lợi công dân. Bài viết dưới đây sẽ phân tích khái niệm, phân loại và vai trò của địa giới hành chính một cách rõ ràng, chuyên sâu, mang lại giá trị thiết thực cho người đọc.

Địa giới hành chính là gì?

Địa giới hành chính là ranh giới pháp lý được xác định bởi văn bản pháp luật, bản đồ hành chính và mốc giới thực địa, phân định phạm vi lãnh thổ thuộc quyền quản lý của các đơn vị hành chính như quốc gia, tỉnh, thành phố hoặc xã. Đây là cơ sở để tổ chức các hoạt động hành chính, kinh tế, xã hội và an ninh, đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong quản trị nhà nước.

Tại Việt Nam, hệ thống địa giới hành chính được xây dựng chính xác nhờ cácthiết bị GNSS RTK Hi-Target, giúp đo đạc ranh giới với độ chính xác cao, hỗ trợ quản lý dân cư, quy hoạch phát triển và bảo vệ an ninh lãnh thổ. Địa giới hành chính không chỉ phân định trách nhiệm giữa các cấp chính quyền mà còn định hướng các chính sách phát triển, đảm bảo quyền lợi công dân và thúc đẩy sự thịnh vượng của cộng đồng.

>>> Xem thêm:Ký hiệu các loại đất trên bản đồ địa chính: Hướng dẫn chi tiết, dễ hiểu

Phân loại địa giới hành chính tại Việt Nam

Hệ thống địa giới hành chính tại Việt Nam được tổ chức theo mô hình hai cấp chính quyền địa phương, theo Hiến pháp 2013 (sửa đổi năm 2025) và Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025. Sau cải cách, hệ thống đã tinh gọn từ 63 xuống 34 đơn vị cấp tỉnh và giảm số đơn vị cấp xã từ hơn 10.500 xuống 3.321, chính thức áp dụng từ 1/7/2025. Các đơn vị hành chính được phân loại như sau:

Cấp tỉnh

• Số lượng: 34 đơn vị, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương.

• Đặc điểm: Bao gồm 11 đơn vị giữ nguyên (như Hà Nội, Huế, Cao Bằng, Nghệ An) và 23 đơn vị mới từ sáp nhập, ví dụ: TP Hồ Chí Minh (hợp nhất Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, diện tích 6.772,59 km², dân số 14 triệu người) hay Đắk Lắk (hợp nhất Đắk Lắk, Đắk Nông, diện tích 18.096,4 km²). Ranh giới được xác định chính xác bằngmáy GNSS RTK Hi-Target V500, đảm bảo độ tin cậy cho quy hoạch và quản lý.

Cấp xã

• Số lượng: 3.321 đơn vị, gồm 2.636 xã, 672 phường và 13 đặc khu.

• Đặc điểm: Xã tập trung ở khu vực nông thôn, miền núi với diện tích tối thiểu 5,5 km² và dân số từ 15.000 (miền núi) hoặc 21.000 người (đô thị). Phường chủ yếu ở khu vực đô thị, như Hà Nội (51 phường, 75 xã). Đặc khu, như huyện đảo Trường Sa, phục vụ mục đích quốc phòng. Tên gọi đơn vị cấp xã ngắn gọn, phản ánh lịch sử - văn hóa, ví dụ: phường Hoàn Kiếm mới tại Hà Nội.

Đơn vị hỗ trợ

Các đơn vị như thôn, làng, ấp, tổ dân phố không phải cấp hành chính chính thức nhưng hỗ trợ quản lý dân cư và thực thi chính sách tại cơ sở. Dữ liệu địa giới được số hóa trên nền tảng vnsdi.mae.gov.vn, sử dụng công nghệ GPS tiên tiến để đảm bảo tính minh bạch và chính xác.

>>> Xem thêm:Thông tư quy định về bản đồ địa chính mới nhất – Cập nhật và hướng dẫn chi tiết

Vai trò của địa giới hành chính trong quản lý nhà nước

Địa giới hành chính là trụ cột của quản lý nhà nước, đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong tổ chức lãnh thổ, quản trị và phát triển. Dưới đây là các vai trò nổi bật:

Tối ưu hóa tổ chức và phân bổ nguồn lực

Địa giới hành chính xác định rõ phạm vi quyền hạn của từng cấp chính quyền, từ trung ương đến địa phương, giúp phân bổ nguồn lực hiệu quả và tránh trùng lặp nhiệm vụ. Ví dụ, tỉnh Tuyên Quang mới (hợp nhất Hà Giang và Tuyên Quang) sử dụng dữ liệu từmáy GNSS RTK Hi-Target iRTK5để xác định ranh giới, hỗ trợ chính quyền địa phương quản lý dân số 1,86 triệu người và quy hoạch các dự án hạ tầng phù hợp.

Định hướng chiến lược phát triển vùng

Hệ thống địa giới hành chính là cơ sở để xây dựng các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, từ quy hoạch giao thông đến phát triển đô thị. Các tỉnh lớn như Đà Nẵng (diện tích 11.859,59 km² sau sáp nhập) tận dụng bản đồ số và công nghệ định vị để lập kế hoạch liên kết vùng, thu hút đầu tư và phát triển du lịch, công nghiệp.

Bảo đảm quyền lợi công dân

Địa giới hành chính xác định nơi cư trú để cung cấp các dịch vụ công như giáo dục, y tế, bảo hiểm xã hội. Sau sáp nhập, các chính sách chuyển tiếp được giữ nguyên, như tại Vĩnh Long (hợp nhất Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh), đảm bảo người dân tiếp tục hưởng các quyền lợi không bị gián đoạn, theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025.

Củng cố an ninh và chủ quyền lãnh thổ

Ranh giới hành chính hỗ trợ quản lý an ninh, quốc phòng và bảo vệ chủ quyền, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm như đặc khu Trường Sa. Việc ứng dụng các thiết bị hiện đại nhưmáy GNSS RTK Hi-Target iRTK4vào công tác đo đạc và quản lý giúp xác định ranh giới chính xác, giảm thiểu tranh chấp và tăng cường kiểm soát lãnh thổ.

Thúc đẩy chuyển đổi số trong quản trị

Hệ thống địa giới hành chính tích hợp công nghệ số, với dữ liệu không gian được công khai trên website sapnhap.bando.com.vn, hỗ trợ quản lý minh bạch và hiệu quả. Việc sử dụng bản đồ số và công nghệ định vị giúp chính quyền theo dõi dân số, phân bổ ngân sách và cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nâng cao trải nghiệm của người dân.

>>> Xem thêm:Quy hoạch sử dụng đất là gì? Nguyên tắc và mục đích cụ thể

Địa giới hành chínhlà xương sống của quản lý nhà nước, từ việc phân định lãnh thổ, định hướng phát triển đến bảo đảm quyền lợi công dân và an ninh quốc gia. Với hệ thống tinh gọn sau cải cách năm 2025, Việt Nam đã xây dựng một mô hình quản trị hiệu quả, thúc đẩy sự thịnh vượng và bền vững. Hiểu rõ khái niệm, phân loại và vai trò của địa giới hành chính giúp người dân và nhà quản lý nhận thức được tầm quan trọng của một hệ thống hành chính hiện đại, minh bạch và phù hợp với thời đại.